Bağdat Cad, Küçükyalı Mah 92/C, Maltepe / İstanbul
Bruksizm, yani dişlerinizi gıcırdatma veya sıkma alışkanlığı, sandığınızdan çok daha yaygın bir sorundur. ABD'de yaklaşık 30-40 milyon çocuk ve yetişkini etkilemektedir. Çağımızın hastalığı olarak tanımlanan bu durum, genellikle uyku sırasında ortaya çıkmaktadır.
Diş sıkma sorunu, stres, kaygı ve öfke gibi duygusal durumlarla yakından ilişkilidir ve sadece yetişkinleri değil, aynı zamanda çocukları da etkileyebilmektedir. Tedavi edilmediği takdirde, dişlerde aşınma ve kırılmaların yanı sıra, çene ekleminde hasara ve ağız açmada zorluk gibi ciddi problemlere yol açabilmektedir. Bu yazımızda, bruksizmin ne olduğunu, nasıl fark edileceğini, belirtilerini ve etkili tedavi yöntemlerini sizlerle paylaşacağız.
Tıbbi olarak Bruksizm, çene ve dişlerde istemsiz şekilde gerçekleşen sıkma ve gıcırdatma hareketlerini ifade eden bir durumdur. Bu hareket, normal çiğneme fonksiyonu dışında gerçekleşmektedir. Genellikle kişinin farkında olmadan yaptığı bir aktivitedir. Diş sıkma veya gıcırdatma olarak da bilinen bu durum, çoğu zaman uyku sırasında ortaya çıkmakta ancak uyanıkken de görülebilmektedir.
Bruksizm iki ana tipte sınıflandırılmaktaır: Uyku bruksizmi ve uyanık bruksizmi.
Bruksizm şiddetine göre değişkenlik gösterebilir. Bazı kişilerde hafif semptomlarla seyrederken, daha ciddi vakalarda dişlerde kalıcı hasarlara yol açabilmektedir. Bununla birlikte, uyku bruksizmi olan kişilerin, horlama ve uyku apnesi gibi diğer uyku bozukluklarına sahip olma olasılığının daha yüksek olduğu da belirlenmiştir. Ayrıca, diş minesi aşındığında, kan damarları ve sinirlerin bulunduğu diş özünün açığa çıkmasıyla ciddi hassasiyet gelişebilmektedir.
Bruksizm çoğunlukla bilinçsizce gerçekleştiği için, kişiler genellikle bu durumun farkında olmazlar. Özellikle uyku sırasında görülen bruksizmin kontrol edilmesi daha zordur. Bu nedenle, çoğu kişi ancak bir diş hekiminin muayenesi sırasında veya çevrelerindeki kişilerin uyku sırasında diş gıcırdattıklarını belirtmesiyle durumun farkına varmaktadır.
Bruksizm sorununun fark edilmesi genellikle zordur. Çoğu zaman uykuda gerçekleşmekte ve hastalar kendi durumlarının farkında olmayabilmektedirler. Genellikle, aynı odayı paylaştığınız kişi tarafından uykudaki gıcırtı sesleri fark edildiğinde veya sabah kalktığınızda yüzünüzde, çenenizde ve başınızda hissettiğiniz yorgunluk ve ağrılarla anlaşılabilmektedir.
Diş hekimleri düzenli muayeneler sırasında Bruksizm belirtilerini tespit edebilirler. Bu muayenelerde:
Bruksizm üç farklı şekilde derecelendirilir: "Olası" (anket veya kişinin kendi bildirmesi), "Muhtemel" (kişinin bildirimi ve klinik muayene bulgusu) ve "Kesin" (kişinin bildirimi, klinik muayene ve tercihen ses-görüntü kaydı içeren uyku testi). Özellikle ilerlemiş vakalarda, sabah kalktığınızda çenenizi açmada zorluk, kilitlenme, ağız açma esnasında eklemden ses gelmesi gibi belirtilerle karşılaşabilirsiniz. Ayrıca, baş ağrısı veya boyun ağrısı şikayetiyle gidilen muayenelerde de Bruksizm teşhisi konulabilmektedir.
Bruksizm ile yaşayanlar fiziksel belirtileri genellikle sabah uyandıklarında fark ederler. Dişlerde kırılma, aşınma ve sallanma gibi belirgin hasarlar en sık görülen fiziksel belirtilerdir. Bununla birlikte, diş eti hastalıkları ve kemik kaybında da artış yaşanabilmektedir.
Bununla birlikte, Bruksizm belirtileri başka rahatsızlıklarla da karıştırılabilmektedir. Örneğin, eklem ağrısı kulak ağrısıyla, kas ağrıları ise migren ağrılarıyla karıştırılabildiğinden kulak burun boğaz uzmanı veya nöroloji uzmanı tarafından da teşhis edilebilmektedir.
Bruksizm tedavisi, hastanın durumuna, şiddetine ve altta yatan nedenlere göre kişiselleştirilmelidir.
Diş hekimleri tarafından en sık önerilen tedavi yöntemidir. Bu özel aparatlar, kişinin diş yapısına uygun olarak hazırlanmaktadır. Dişlerin gıcırdatma sırasında birbirine sürtünmesini engelleyerek çene kaslarındaki gerginliği azaltmaktadır. Sert akrilik veya yumuşak plastik malzemeden üretilebilen bu plaklar, Bruksizmi tamamen tedavi etmez ancak dişlerde oluşabilecek hasarı önlemektedir.
Özellikle akut dönemlerde faydalı olabilmektedir. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar ağrı ve iltihabı azaltırken, kas gevşetici ilaçlar çene kaslarındaki gerginliği hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca ciddi diş sıkma vakalarında, diğer tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda çiğneme kaslarına botoks enjeksiyonu uygulanabilmektedir. Botoks, kasların aşırı aktivitesini geçici olarak azaltmaktadır. Ancak etkileri genellikle 3-6 ay sürer ve tekrarlayan uygulamalar gerektirmektedir.
Tedavide önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle yatmadan önce kafein, alkol ve nikotin tüketiminin azaltılması, düzenli fiziksel aktivite, meditasyon ve yoga gibi gevşeme teknikleri Bruksizm semptomlarını hafifletebilmektedir. Bazı vakalarda magnezyum takviyesi kas sağlığını desteklemektedir. Valerian kökü, adaçayı, papatya ve lavanta gibi rahatlatıcı bitkisel çaylar da yardımcı olabilmektedir. Çene kaslarına yapılan masaj ve sıcak uygulama, kaslardaki gerginliği azaltmada etkilidir.
Bruksizmin altta yatan nedenlerine yönelik tedavi yaklaşımları da önemlidir. Bunlar arasında:
Bruksizm, uzun vadede ciddi problemlere yol açabilmektedir. Bu sebeple, erken tanımlanması ve uygun yöntemlerle tedavi edilmesi büyük önem taşımaktadır. Her hasta için en uygun tedavi planı, diş hekimi, nörolog, psikiyatrist ve fizyoterapist gibi farklı uzmanların işbirliğiyle belirlenmelidir.
Bruksizm, dişleri gıcırdatma veya sıkma alışkanlığıdır. Genellikle uyku sırasında ortaya çıkar ve çoğu kişi bunun farkında değildir. Sabah çene ağrısı, baş ağrısı, diş hassasiyeti veya aşınmış dişler gibi belirtilerle fark edilebilmektedir.
Bruksizmin ana nedenleri arasında stres, anksiyete, genetik faktörler, uyku bozuklukları, bazı ilaçların kullanımı ve kişilik özellikleri (agresif, rekabetçi) sayılabilmektedir. Ayrıca sigara, alkol ve aşırı kafein tüketimi de riski artırabilmektedir.
Tedavi edilmeyen bruksizm, dişlerde ciddi aşınma ve kırılmalara, çene ekleminde hasara, sürekli baş ağrılarına, uyku kalitesinde bozulmaya ve hatta çene kilitlenmesine neden olabilmektedir. Ayrıca diş eti hastalıkları ve kemik kaybı riskini de artırmaktadır.
Bruksizm tedavisinde en yaygın yöntem gece plağı kullanımıdır. Bunun yanı sıra ilaç tedavisi, botoks enjeksiyonu, stres yönetimi, biofeedback terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi yöntemler de uygulanabilmektedir. Tedavi planı kişiye özel olarak belirlenmektedir.
Bruksizmi önlemek için stres yönetimi teknikleri öğrenmek, düzenli egzersiz yapmak, uyku düzenini iyileştirmek, kafein, alkol ve nikotin tüketimini azaltmak faydalı olabilmektedir. Ayrıca düzenli diş hekimi kontrolleri, erken teşhis ve tedavi açısından önemlidir.
